سرفصل نوشتار
حرف اول در این آموزش
اگر بخواهیم یک کسب و کار را راه اندازی کرده یا توسعه ببخشیم، جدا از مباحث فنی، زیست محیطی و ... نیاز است که به ابعاد اقتصادی و مالی طرح یا پروژه نیز توجه شود. به طور کلی زمانی که یک پروژه تعریف می شود، از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار می گیرد، برای مثال یکی از این ابعاد، بعد فنی طرح است، مورد بعدی، بعد اجتماعی است. آنچه که امروز بررسی می کنیم، مربوط به بعد اقتصادی و در واقع کش فلو (Cash Flow) یا جریان وجوه نقدی پروژه است. شناخت ابعاد، مسائل و زوایای جریان وجوه نقدی پروژه ها از جمله مباحث مهمی است که باید مورد بررسی قرار بگیرد.
برای تدوین هر پروژه نیاز به یک بیزنس پلن یا طرح کسب و کار یا گزارش توجیهی کسب و کار داریم. بیزنس پلن یا طرح کسب و کار ابتدا از معرفی پروژه شروع می شود، در فصول جلوتر به مشخصات فنی و بازار پروژه اشاره می کند. در ادامه به ابعاد مالی و اقتصادی پروژه پرداخته می شود که یکی از آنها جریان وجوه نقدی پروژه است.
جریان وجوه نقدی پروژه به عنوان قلب تپنده مسائل اقتصادی هر پروژه است که در دنیای امروز، در استارتاپ ها استفاده زیادی داشته و همانند خون در تمام قسمت ها و بخش های یک پروژه جریان دارد و در واقع جریان اصلی پروژه را تشکیل می دهد. در طرح ها، در کسب و کارهایی که ما مورد بررسی قرار می دهیم، خونی که جاری و ساری است، در واقع پولی است که در آن پروژه جریان دارد. پس ما باید این پول را بشناسیم، بتوانیم آن را مدیریت کنیم، روند آن را پیش بینی کنیم و هدفمان از سرمایه گذاری در یک پروژه این است که در نهایت بتوانیم سودآوری و درآمدزایی بهتری از پروژه داشته باشیم. یکی از ابزارهایی که به ما کمک می کند تا بتوانیم یک پروژه را بهتر به سودآوری برسانیم یا قدرت تحلیل ما را بالاتر می برد، جریان وجوه نقدی پروژه است.
بیشتر بخوانید: برنامه ریزی مالی و انواع مدل های آن
نکته مهمی که در این حین وجود دارد این است که جریان وجوه نقدی پروژه از سه بخش تشکیل شده است، شامل: درآمد، هزینه و سود. جریان وجوه نقدی رویکردی آینده نگرانه یا رویکردی مبتنی بر پیش بینی دارد و پیش بینی ها بر اساس ماه صورت می گیرد، برای مثال: ماه اول، ماه دوم، ماه سوم و ... .
جریان وجوه نقدی پروژه مبتنی بر یک اکسل است و ما در یک شیت اکسل آن را مورد بررسی قرار می دهیم. ردیف های آن درآمد و هزینه است و ردیف پایین آن سود و در انتها نیز سود تجمعی است. سود تجمعی نیز بنا بر تعریف، مجموع سود این ماه و ماه قبل می باشد. در ستون ها، ماه ها را داریم، ماه اول، ماه دوم و ... . بهتر است در جریان وجوه نقدی بر اساس سال جلو نروید، بر اساس ماه جلو بروید. برای هر پروژه حداقل تا 18 ماه پیش بینی می کنیم و این مدت می تواند تا 36 یا حتی 60 ماه نیز افزایش یابد.
اما این درآمدها و هزینه ها از کجا آمده و ما چطور باید آنها را شناسایی کنیم؟ و چطور باید آنها را داخل شیت جریان وجوه نقدی قرار دهیم؟
برای هر پروژه، چه از جنس ایجاد باشد و چه از جنس توسعه، در ابتدا باید درآمدهای پروژه را مشخص کنیم. درآمدهای پروژه از فروش محصولات یا خدماتی است که از آن پروژه عاید مصرف کننده می شود یا ما به عنوان تولیدکننده یا عرضه کننده، آن محصولات یا خدمات را می فروشیم. نکته مهم این است که ممکن است یک پروژه یا یک شرکت چندین خدمت یا محصول را ارائه دهد، در این صورت در ردیف های اکسل محصولات و خدمات را جدا می کنیم: محصول اول، محصول دوم، خدمت اول، خدمت دوم، خدمت سوم و ... و پیش بینی می کنیم که از ماه چندم هر کدام از این محصولات یا خدمات به درآمدزایی می رسند. ممکن است شما در حال راه اندازی مجموعه ای باشید که محصول اولتان، دو ماه بعد به درآمدزایی می رسد اما محصول چهارم شما در ماه هفتم برایتان ایجاد درآمد می کند یا یک محصول از روز اول درآمد ایجاد کرده و محصولی دیگر از ماه سیزدهم به درآمد برسد. بنابراین خیلی مهم است که بتوانیم پیش بینی کنیم هر یک از این محصولات یا خدمات چه درآمدی دارد و از چه ماهی قرار است به بازار عرضه شود.
حال بر چه اساسی پیش بینی می کنیم که به درآمد می رسیم؟ این نکته بسیار مهم است. approach یا رویکرد کلی هر جریان وجوه نقد به صورت کلی مبتنی است بر پیش بینی، یعنی ما درآمدها و هزینه ها رو پیش بینی می کنیم. این اتفاق در ایران ما خیلی سخت است، شاید جاهای دیگر دنیا که چندین سال متمادی تورم زیر 5 یا 10 درصد را پیش بینی کرده اند، خیلی راحت بتوانند این پیش بینی ها را انجام دهند ولی برای ما که نوسانات شدید اقتصادی داریم، این پیش بینی ها دشوارتر و سخت تر است. در ایران برای تدوین جریان وجوه نقدی بهتر است از مشاوره زبده هر صنعت استفاده شود، از متخصصینی که سال ها در آن صنعت فعالیت کرده اند یا مشاورین اقتصادی؛ این افراد می توانند به شما در پیش بینی اعداد و ارقام برای ماه های آینده کمک کنند، مثلا اینکه این محصول یا خدمت در ماه های آینده چه ارزشی را برای شما خواهد داشت.
یکی از بخش های انرژی بر، پیش بینی هزینه هاست. هزینه ها به طور کلی به دو بخش تقسیم می شوند: بخش اول هزینه های اجرای پروژه یا استارت پروژه که به آن سرمایه گذاری اولیه یا سرمایه گذاری ثابت نیز گفته می شود و همه در ماه اول یا زمان ساخت پروژه مثلا از ماه اول تا سوم صورت می گیرد. در این مدت فقط هزینه می کنیم مانند تامین زیرساخت اعم از خرید دفتر، تجهیزات و ... . بخش دوم هزینه های مربوط به دوران بهره برداری پروژه است که به آن هزینه جاری یا هزینه متغییر می گویند، شامل مجموع هزینه حقوق و دستمزد یا هزینه های نیروی انسانی به همراه بیمه و مالیات، هزینه های حفظ مشتری و ارتباط با مشتری، هزینه های تبلیغات و بازاریابی، هزینه لجستیک شامل هزینه تامین مواد اولیه محصول، هزینه خدمات پس از فروش و سایر هزینه های جاری عمومی مانند هزینه انرژی، هزینه اینترنت و هزینه های سربار. همه این موارد از ماه اول تا هجدهم در مکان مربوطه در اکسل جریان وجوه نقدی قرار می گیرد. هزینه ها نیز مانند درآمد ممکن است در ماه های متفاوتی اتفاق بیفتند، مثلا یک هزینه از ماه دوم و هزینه ای دیگر از ماه هفتم صورت بگیرد. ممکن است برخی هزینه ها افزایشی و برخی دیگر، کاهشی باشند.
ردیف پایین تر از هزینه ها به سودهای پروژه اختصاص دارد، یعنی درآمد منهای هزینه. سودهای هر ماه جدا جدا در اکسل نوشته می شود. به طور عادی برای هر پروژه در ماه های اولیه، سود منفی بوده و ما در زیان خواهیم بود. اما به مرور مقدار آن افزایش یافته و مثبت می شود، مثلا ممکن است در ماه سیزدهم مقدار سود صفر شده و در اینجا برابری درآمد و هزینه اتفاق بیفتد و به نقطه سر به سری برسیم.
در انتها در اکسل می توانیم NPV یا ارزش فعلی پروژه(Net Present Value)، IRR یا نرخ بازدهی پروژه(Internal Rate of Return) را در بیاوریم.
حرف آخر در این آموزش
برای راه اندازی یا توسعه هر پروژه یکی از نکاتی که باید بسیار بسیار به آن دقت کنیم، نوشتن جریان وجوه نقدی پروژه است. امکان ندارد در دنیای امروز کسی جریان وجوه نقد را برای پروژه ای ننویسد و پروژه را انجام دهد و آن پروژه به موفقیت برسد. البته عکس این گزاره همیشه صادق نیست. در واقع نوشتن جریان وجوه نقد صد در صد موفقیت پروژه را تضمین نمی کند، بلکه صرفا آینده حرکت را پیش بینی می کنیم.
موضوعات مرتبط